Ondernemen in de stikstofcrisis: welke kanten kun je op? In dit artikel over ondernemen gaan we het hebben over een neventak. Er zijn veel verschillende soorten en manieren om een neventak te starten op uw bedrijf. Welke mogelijkheden zijn er en welke uitkomsten biedt het in een tijd waarin de groei van de melkveetak op veel bedrijven stilstaat? Én, wat doet een neventak voor de technische en economische resultaten van uw bedrijf?
We zien op steeds meer bedrijven neventakken ontstaan. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden, zowel binnen als buiten de agrarische sector. Neem bijvoorbeeld een akkerbouwtak bij het melkveebedrijf, maar ook kinderopvang of een zorgboerderij. Daarnaast zijn er diverse winkels die hun weg naar het agrarisch bedrijf hebben gevonden zoals kaasmakerij, ijsverkoop of andere zuivel- en vleesproducten.
De geschikte neventak
Een neventak moet ten eerste goed bij het bedrijf en de ondernemer passen. Het is voor u als ondernemer belangrijk om plezier en motivatie uit uw neventak te halen. Als het een verplichting is of wordt, is het beter om in uw melkveetak verder te optimaliseren, of wellicht een andere neventak te kiezen.
Daarnaast moet de neventak ook bij de omvang van het bedrijf passen. Als vuistregel nemen we een minimale omzet van de neventak van 5,00 euro per 100 liter meetmelk (FPCM). Op deze manier behaalt u met uw nevenactiviteiten een juist saldo wat ook invloed heeft op het saldo van uw bedrijf. Daarnaast krijgt u er zo ook een correcte arbeidsvergoeding voor. Als de bijdrage van de neventak hier ver onder ligt, zijn wij van mening dat het puur economisch meer oplevert om die tijd in verbeteringen van uw technisch management te steken.
Dit neemt niet weg dat een kleine neventak toch bevorderlijk kan zijn voor het werkplezier van uzelf en eventueel personeel. Naast economie is het zeer belangrijk om ook het menselijke aspect in acht te nemen. Een kleine neventak is hierbij niet per definitie zinloos.
Technische resultaten van een neventak
Voor het schrijven van dit artikel hebben we een analyse gedaan van de boekhouddata van in totaal 140 bedrijven. Hiervan zijn er 90 bedrijven die geen significante neventak bij hun bedrijf hebben, en 50 met een inkomen van meer dan 5,00 euro per 100 liter FPCM uit andere activiteiten dan melkvee. Dit kan bijvoorbeeld akkerbouw of varkenshouderij zijn, maar ook boerderijzuivel of kinderopvang.
In de analyse die we gedaan hebben, komen een aantal punten sterk naar voren. Maar de meest opvallende is misschien wel dat het hebben van een neventak niet zorgt voor betere of slechtere resultaten bij de melkveetak. Bij kengetallen als totale productie, krachtvoerverbruik of ruwvoermelk zien we geen significante verschillen tussen de twee populaties (zie tabel). Dit ontkracht meteen het stereotype dat neventakken de focus op het melkveebedrijf drastisch zouden verminderen.
Financiële resultaten van een neventak
Daarnaast zien we op financieel gebied dat de bedrijven met nevenactiviteiten een kritieke opbrengstprijs (KOP) halen die gemiddeld zo’n 3,00 euro per 100 liter FPCM lager ligt dan bij de bedrijven zonder neventak. Dit is, zoals eerder genoemd, niet zo zeer door een verschil in management op het melkveebedrijf. Eerder kunnen we dit toewijzen aan het extra saldo dat uit de neventak behaald wordt.
Voor het gemiddelde bedrijf zouden we dan een berekening kunnen maken om de inkomensverschillen op bedrijfsniveau te duiden. Zonder de neventakken mee te nemen, zien we aardig verschil in de totale saldo´s (zie het lichte gedeelte uit de kolommen van de grafiek). Het verschil van bijna 40.000 euro is vooral toe te wijzen aan de ietwat grotere omvang van de bedrijven zonder neventak. Dit verschil wordt weggenomen wanneer we het extra saldo uit de neventak meenemen in onze berekeningen (het donkere stuk uit de kolommen van de grafiek).
De conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat de bedrijven met een aanzienlijke neventak, deze gebruiken om hun gemiddeld tien procent kleinere omvang te compenseren. Waar de bedrijven zonder neventak hun extra saldo halen uit meer totale liters, halen de bedrijven met een neventak extra saldo bij de activiteiten die ze naast hun melkvee doen. We zien ook dat de bedrijven zonder neventak minder hard groeien in aantallen dieren. Waar de inflatie op vaste kosten vaak wordt opgevangen met meer liters om zo de vaste kosten per liter te verdunnen, zien we dit bij bedrijven met een neventak anders. Zij verdunnen hun vaste kosten per liter door extra omzet te genereren uit de nevenactiviteiten. Ofwel, groei in saldo zonder groei in liters.
Ontwikkeling binnen de huidige omstandigheden
Uit het rekenvoorbeeld in de vorige alinea wordt nóg iets duidelijk, voor sommige ondernemers zelfs een grote kans. Buiten dat we zien dat het hebben van een neventak voor het gemiddelde bedrijf weinig effect heeft op de technische resultaten, zien we dat het een zeer geschikte manier kan zijn om zonder in dieraantal of productie te groeien, toch meer saldo te draaien. Zeker gezien de huidige ontwikkelingen die groei in de melkveetak op welke manier dan ook steeds ingewikkelder maken, kan een neventak uitkomst bieden voor u als ondernemer.
Groei in saldo zonder te groeien in de landbouwtak van uw bedrijf is een ontwikkeling die niet alleen wij bij Liba zien. Onlangs publiceerde de Rabobank samen met Wageningen Universiteit en Agrimatie ook een artikel over neveninkomsten in de Nederlandse landbouw. Zij verwachten dat de omzet uit nevenactiviteiten jaarlijks met zo’n twaalf tot zeventien procent zal stijgen ten opzichte van het jaar ervoor, waar de inkomstenstijging uit landbouwactiviteiten achterblijft.
Ook besteden deze partijen aandacht aan het feit dat de potentie van groei in de neventak afhankelijk is van waar het bedrijf zich bevindt. Zo het is in de buurt van natuurgebieden vanzelfsprekender dat uw neveninkomsten gefocust zijn op agrarisch natuurbeheer, terwijl rondom steden juist meer zorgboerderijen en kinderopvang bij de boer zijn intrede doet. Ook voor neveninkomsten uit recreatie bent u sterk afhankelijk van de inrichting van het gebied rondom uw bedrijf. Kijk bij het kiezen van een neventak dus niet alleen naar wat bij u als ondernemer past, maar ook naar wat er in uw omgeving gevraagd wordt.
Aandachtspunten bij een neventak
Een neventak kan een mooie verrijking zijn van uw werkzaamheden en een toevoeging zijn aan het bedrijf. Echter, er zijn wel aandachtspunten die men in acht moet nemen wanneer het over starten van een neventak gaat. Zo is de reden van het beginnen zeer relevant. We zien dat er wezenlijk verschil zit in het succes van mensen die hun neventak starten vanuit ondernemend karakter en mensen die hun neventak uit ‘noodzaak’ beginnen. De eerstgenoemde groep heeft vaak meer succes en krijgt hun nevenactiviteiten beter gemanaged dan de tweede. Zij maken van de neventak een serieuze bedrijfstak die bij de omvang van hun bedrijf past, waarbij het niet bij een bezigheid of hobby blijft.
Dit wil niet zeggen dat een neventak die uit noodzakelijk karakter voortkomt niet succesvol kan zijn. Sommige mensen komen erachter dat ondernemen juist heel goed bij hen past. Uiteindelijk draait het om ondernemingsplezier en de motivatie die u er als ondernemer uit haalt. In uiterste gevallen kan ook de conclusie zijn dat de neventak beter bij de persoon past dan de melkveehouderij. We zien dat hierbij de nevenactiviteiten meestal niet op het melkveebedrijf gevestigd en daarnaast weinig landbouw gerelateerd zijn. In veel gevallen waarbij de aanvullende bedrijfstak wel op dezelfde locatie is als de melkveetak zien we dat er minder grote groei is in zowel melkvee als nevenactiviteiten.
Conclusie
Het starten en onderhouden kost naast uw dagelijkse werkzaamheden extra tijd. Kies daarom, wanneer u met een neventak wilt starten, iets waar uw interesses liggen en wat bij u en uw bedrijf past. Het passen bij een bedrijf is afhankelijk van ondernemer en locatie, maar ook qua omvang zou de neventak bij het bedrijf moeten passen. Deze grens mag u volgens ons puur economisch gezien rond de 0,05 euro per liter FPCM leggen.
We zien het ontwikkelen of hebben binnen de huidige omstandigheden als een goede manier om uzelf en uw bedrijf te ontwikkelen zonder de noodzaak van groei in de melkveetak. Uit de resultaten van onze analyse zien we dat een neventak in de meeste gevallen geen verwaarlozing van de melkveetak betekent, maar juist een verrijking voor het bedrijf en de omgeving.
Ontdek wat het beste bij u en uw bedrijf en situatie past zodat u een gericht plan voor uw bedrijf kunt uitstippelen. Past een neventak bij uw ondernemend karakter, bij uw bedrijfssituatie en roept het ambities en motivatie op?
Tekst: Hein Smolders
Beeld: Danique Sollie – Elverding en Gerben Hofman
