Door Prof. dr. Geert Opsomer van de Faculteit Diergeneeskunde UGent legt in dit artikel uit wat het belang is van een goede detectie van klauwproblemen, waar het in de praktijk fout kan gaan en hoe problemen kunnen worden voorkomen. Op vrijdag 13 januari geeft prof. Opsomer twee lezingen over klauwgezondheid op Agriflanders.
Slechte klauwgezondheid belangrijke oorzaak van vroegtijdige afvoer
Klauwproblemen zijn één van de belangrijkste gezondheidsaandoeningen bij melkvee, omwille van de economische gevolgen en de negatieve impact op het welzijn van de koe. Samen met mastitis en een verminderde vruchtbaarheid vullen klauwproblemen de top drie aan van belangrijkste oorzaken van vroegtijdige afvoer van melkvee. Meer dan negentig procent van alle gevallen van kreupelheid vinden hun oorsprong in klauwletsels, maar niet alle klauwletsels leiden tot kreupelheid.
Belang van vroege detectie
Klauwletsels kosten de melkveehouder jaarlijks 53 tot 200 euro per koe. Tachtig procent van deze kosten zou te wijten zijn aan het verlies in melkproductie, vruchtbaarheidsproblemen geassocieerd met kreupelheid en een verhoogd afvoerpercentage. Verschillende studies toonden aan dat het productieverlies veroorzaakt door kreupelheid eigenlijk al vier tot zes maanden voor de diagnose van kreupelheid start.
Het zo vroeg mogelijk detecteren van letsels en die vervolgens adequaat behandelen is dan ook van zeer groot belang om de koe er zo snel mogelijk weer bovenop te krijgen en de opgelopen schade zo veel mogelijk te beperken.
We onderschatten de problematiek van een slechte klauwgezondheid
Nochtans onderschatten melkveehouders nog te vaak de kreupelheidsproblematiek op hun eigen bedrijf. Onderzoek toont aan dat melkveehouders het aantal kreupele koeien 2,5 tot vier keer lager inschatten op hun bedrijf dan externe experts. Zelfs opvallende klauwaandoeningen zoals de ziekte van Mortellaro (digitale dermatitis; Foto 1) of tylomen worden regelmatig gemist. Naast bedrijfsblindheid zijn tijdsgebrek, onaangepast materiaal en het uitblijven van snelle effecten na de behandeling de grootste hinderpalen voor melkveehouders om hun koeien correct en tijdig te behandelen.
Zowel behandeling van klauwproblemen als preventieve klauwverzorging worden al te vaak gezien als een groot moment van stress, zowel voor de veehouder als voor zijn koeien. Dat is vaak een andere reden om dit uit te stellen of zelfs helemaal achterwege te laten. De mate van aanwezigheid van kreupelheid blijkt sterk verband te houden met de kennis en kunde om kreupele koeien te detecteren en met het algemeen bedrijfsinzicht. In het verleden werd reeds aangetoond dat klauwproblemen verminderden wanneer melkveehouders kreupele koeien beter konden opsporen en ook de nodige informatie kregen omtrent wat te doen met die kreupele dieren.
Detectie klauwproblemen via thermografie
Momenteel wordt er onderzoek gedaan naar hulpmiddelen die de veehouder helpen bij het tijdig detecteren van kreupelheid of zelfs specifieke letsels bij manke koeien. Uitdaging bij de ontwikkeling van dergelijke systemen bestaat er vooral in om de kreupele koeien sneller te kunnen detecteren dan de veehouder dat zou doen via zijn routinematige controle. Met de opkomst van betaalbare, draagbare infraroodcamera’s, wordt thermografie bijvoorbeeld voor het eerst beschikbaar als eerstelijns hulpmiddel.
Er zijn nu ook infrarood camera’s op de markt die bevestigd kunnen worden op de smartphone. Infrarood thermografie is diagnostische methode, om de temperatuur van een voorwerp in kaart te brengen (Foto 2). Thermografie kent een brede waaier van toepassingen, bijvoorbeeld medisch, militair en bouwkundig, en begint ook steeds meer door te dringen in de diergeneeskunde. Onderzoek heeft aangetoond dat verschillende problemen rondom de klauwgezondheid bij het rund, zoals klauwaandoeningen en mastitis, vroegtijdig opgespoord kunnen worden aan de hand van thermografie. De interpretatie van de thermale beelden ligt echter niet voor de hand, omdat externe factoren een grote invloed hebben op de beeldvorming.
Real-time ondersteuning bij interpretatie beeldvorming
Hoewel thermografie een groot potentieel heeft om door te stromen naar de praktijk, is er nood aan real-time ondersteuning bij de interpretatie van de beeldvorming zodat de gebruiker een pasklaar antwoord krijgt op de vraag: “Heeft deze koe een klauwprobleem, wat is er precies aan de hand en waar is het letsel juist gelokaliseerd?”. Het zou bovendien een enorme arbeidsbesparing opleveren, indien men via thermografie klauwletsels ‘automatisch’ zou kunnen detecteren zonder de klauw te moeten opheffen.
Preventieve klauwverzorging
Op driekwart van de Vlaamse melkveebedrijven is het de veehouder (of een medewerker) die instaat voor de preventieve en curatieve klauwverzorging, al dan niet bijgestaan door een professionele klauwverzorger of dierenarts.
De klassieke klauwbekappingsmethode (de ‘vijfstappenmethode’ van Toussaint Raven) vormt al sinds eind jaren tachtig de internationale standaard voor klauwverzorging en is sindsdien slechts beperkt gewijzigd. Nochtans zijn er intussen vele nieuwe werktuigen en technieken ontwikkeld die de klassieke klauwverzorgingsmethode kunnen aanvullen en de detectie van klauwletsels kunnen vergemakkelijken. Bovendien zijn zowel de koeien als het management drastisch veranderd. De vraag kan dan ook gesteld worden of de principes waarop zo’n veertig jaar geleden de klauwverzorging werd gebaseerd, nog steeds gelden voor onze huidige koeien.
Zowel curatieve als preventieve klauwverzorging
Onderzoek aan de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent leert ons dat de meeste winst qua klauwverzorging wordt behaald door zowel de curatieve maar vooral ook de preventieve klauwverzorging veel planmatiger aan te pakken. Bij het opvolgen van de vruchtbaarheid op moderne bedrijven wordt de meeste winst wordt behaald door de bedrijven op regelmatige tijdstippen te bezoeken en eventuele probleemkoeien systematisch te onderzoeken en te behandelen. Dan gaat het bijvoorbeeld om koeien die niet tochtig worden, koeien die moeilijk drachtig worden of koeien die abnormaal hebben afgekalfd.
Een dergelijke planmatige aanpak blijkt ook het meest efficiënt te zijn om de klauwgezondheid te verbeteren. Tijdens maandelijkse bedrijfsbezoeken worden probleemkoeien opgespoord via het uitvoeren van een zogenaamde ‘mobiliteitsscore’ en worden koeien met een abnormale gang onmiddellijk behandeld.
Klauwbaden bij verbeteren van klauwgezondheid
Een ander belangrijk onderdeel van het klauwgezondheidsmanagement, is het gebruik van klauw- of voetbaden voor de bestrijding van infectieuze klauwaandoeningen zoals de gewone en Italiaanse stinkpoot. Alhoewel de meeste Vlaamse melkveehouders wel weten dat het gebruik van voetbaden helpt bij het verbeteren van de klauwgezondheid, zijn er maar weinigen die op regelmatige tijdstippen de koeien door een dergelijk bad laten stappen. Ook hier zijn te veel stress (voor zowel de koeien als de veehouder) en te weinig tijd de meest gebruikte uitvluchten om dit niet te doen.
Mits een goede infrastructuur en een planmatige aanpak, kan ook hier heel wat vooruitgang worden geboekt. De praktijk leert ons bovendien dat bijna twee derde van de Vlaamse melkveehouders voor hun voetbaden gebruik maakt van middelen die een negatieve impact hebben op het milieu en/of de gezondheid van de mens. Denk aan kopersulfaat en formol. Deze producten worden nog vaak gebruikt omwille van hun efficiëntie en lage kostprijs. Momenteel wordt er dan ook onderzoek gedaan naar producten die even goed werken. maar vrij zijn van de nefaste bijwerkingen van deze vaak gebruikte producten.
Tekst: Prof. dr. Geert Opsomer van Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent
Vakgroep Inwendige Geneeskunde, Voortplanting en Populatiegeneeskunde
Klauwverzorging op Agriflanders
Wie meer wil weten over correcte klauwverzorging moet op Agriflanders zeker een bezoek brengen aan de stand van Dierenwelzijn Vlaanderen in Hal 8. Samen met de Faculteit Diergeneeskunde is een themastand over het belang van gezonde klauwverzorging uitgewerkt. U leert de eerste signalen van kreupelheid herkennen zodat u klauwproblemen sneller kunt detecteren.
Infomoment: Melkvee: met gezondere klauwen naar betere koeien
Op vrijdag 13 januari geeft prof. Opsomer twee korte lezingen over het belang van klauwverzorging. Deze vinden plaats om 14.00 uur en om 15.30 uur in zaal Flex 3. De toegang is gratis. Inschrijving is niet nodig.
Meer info: www.vlaanderen.be/dierenwelzijn
