Over het percentage melkveehouders in Vlaanderen dat koeien laat weiden, circuleren verschillende getallen. Duidelijk is wel dit percentage lager ligt dan bijvoorbeeld in Nederland of in Wallonië. Waar komt dat door? Het resultaat van een enquête vanuit het project ‘Weidewijs’ geeft verklaringen.
Een jaar geleden startte het project ‘WeideWijs: Toekomstgericht beweiden in Vlaanderen’. Dit is een samenwerking tussen Hooibeekhoeve, Cow Coach, Obs’Herbe, ILVO en enkele melkveehouders. Doe is het draagvlak voor beweiding in Vlaanderen te vergroten. Mede door de opkomst van melkrobots, veranderende klimaatomstandigheden en het gebrek aan financiële stimulansen, is succesvol beweiden een grote uitdaging geworden voor vele Vlaamse melkveehouders. Nochtans biedt beweiding tal van voordelen: zo overtreft de voederwaarde van vers gras die van ingekuild gras en liggen de voerkosten bij weidegang algemeen lager.
Enquête voor beter idee
Om een beter idee te krijgen over beweiding in Vlaanderen werd binnen WeideWijs een digitale vragenlijst opgesteld die Vlaamse melkveehouders vrijblijvend online konden invullen. In totaal werd de enquête ingevuld door 127 Vlaamse melkveebedrijven met gemiddeld 95 melkgevende koeien en 66 stuks jongvee. De meeste bedrijven (53 procent) hebben een productieniveau tussen 8.000 en 10.000 liter per koe. Bijna een kwart van de respondenten heeft een productieniveau van meer dan 10.000 liter.
Ruime meerderheid respondenten beweidt
Volgens de WeideWijs-enquête laat een ruime meerderheid, namelijk 75 procent van de bedrijven, zijn melkgevende koeien buiten lopen. Dit aandeel kan opgedeeld worden in 57 procent melkveehouders die alle runderen laten buiten lopen, terwijl 18 procent enkel de melkgevende koeien beweidt.
In eerder uitgevoerde enquêtes kon men echter een dalende trend opmerken in Vlaanderen. Op tien jaar zou het percentage beweiding in Vlaanderen gedaald zijn van 93 procent naar het zestig procent (Tabel 1). Het huidige aandeel beweiders van 75% uit de WeideWijs enquête is dus vermoedelijk een overschatting: melkveehouders die hun melkvee permanent opstallen waren wellicht minder geneigd om de digitale vragenlijst in te vullen.
Zo blijkt ook uit de cijfers van MCC-Vlaanderen dat 2.456 Belgische melkveebedrijven zich afgelopen jaar bij hun zuivelwerker aangemeld hebben als producent van weidemelk. Al naargelang de voorschriften van Stichting Weidegang werden 1.085 van deze bedrijven (44,3 procent) onderworpen aan een audit in 2022. Meer dan 98 procent van deze bedrijven doorstond de audit met glans en werd terecht gecertificeerd als producent van weidemelk.
Minder beweiding dan in Nederland en Wallonië
In tegenstelling tot Vlaanderen, publiceert Nederland wel officiële statistieken rond beweiding. Hier is beweiding al lang een belangrijk issue, met succesvolle voorlichtingsprogramma’s en een ‘Convenant weidegang’ tot gevolg. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zit weidegang in Nederland opnieuw in de lift sinds 2016. Het aandeel Nederlandse bedrijven dat melkkoeien laat grazen is op zes jaar tijd gestegen van 76 procent naar ruim 86 procent in 2021. Dit cijfer stabiliseerde op 83,9 procent in 2022. Ook in Wallonië zou het aandeel beweiding hoger en stabieler zijn dan in Vlaanderen.
Kleinere huiskavels factor van betekenis
Het lage aandeel beweiding in Vlaanderen is toe te schrijven aan de slechte verkaveling en bijgevolg kleine huiskavels in verhouding met het aantal melkkoeien. Uit de enquête bleek dat de beweiders bijna acht melkkoeien per hectare huiskavel hebben, terwijl dit aantal voor de niet-beweiders vijftien bedraagt. Dit kengetal zagen we in Vlaanderen op vijftien jaar tijd bij de beweiders verhogen van 3,5 naar 7,9 melkkoeien per hectare. Wat vooral opvalt, is de grote kloof tussen beweiders en opstallers. Als je weet dat tien melkkoeien per hectare de bovengrens is om het certificaat van weidemelk te halen, is het niet verrassend dat een belangrijk aandeel van de bedrijven niet aan beweiding doet of kan doen. Aan een gemiddelde grondprijs van 63.000 euro per hectare betekent extra huiskavel een serieuze investering.
In de enquête zelf staat deze reden slechts op de derde plaats (29 procent van de respondenten). De opstallers vinden de moeilijke combinatie met robotmelken (33 procent) en de schommelingen in het rantsoen (33 procent) de voornaamste redenen om niet te starten met beweiden. Anderzijds werd in de enquête duidelijk dat de meerderheid van de melkveehouders (72 procent) kiest voor beweiden omdat dit beter is voor de gezondheid en het welzijn van de dieren.
Webinar op 17 februari
De antwoorden uit deze vragenlijst zullen ook bijdragen aan de verdere werking van WeideWijs. Het project heeft de ambitie om de drempels voor weidegang te verlagen. Dit zal onder andere aan bod komen tijdens een webinar op 17 februari, alsook op het slotevent waar fiches zullen verspreid worden die praktische oplossingen aanbieden aan de melkveehouder.
WeideWijs wordt mogelijk gemaakt met de steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.
Tekst: Thibault Cloet (ILVO), Kristine Piccart (Cow Coach), Pieter Van Rumst (Ob’s Herbe) en An Schellekens (Hooibeekhoeve)
